Ιατρικοί όροι

Αξονική τομογραφία (CT scanning): Ακτινολογική εξέταση, κατά την οποία τα όργανα του σώματος σαρώνονται με ακτίνες Χ.  Με τη βοήθεια υπολογιστή από τα αποτελέσματα δημιουργούνται εικόνες του σώματος.

Άτυπη λοβιακή υπερπλασία του μαστού (ALH): Καλοήθης κατάσταση στην οποία υπάρχουν περισσότερα μη φυσιολογικά κύτταρα στα λοβία του μαστού. Η άτυπη λοβιακή υπερπλασία αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.

Άτυπη πορογενής υπερπλασία του μαστού (ADH): Καλοήθης κατάσταση στην οποία υπάρχουν περισσότερα μη φυσιολογικά κύτταρα στο περίβλημα των πόρων του μαστού. Η άτυπη πορογενής υπερπλασία αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.

Βιοψία: Αφαίρεση κυττάρων ή ιστού για εξέταση. Υπάρχουν διαφορετικές διαδικασίες όπως η χειρουργική βιοψία (αφαιρείται δείγμα του όγκου), η βιοψία εκτομής (αφαιρείται ολόκληρη η μάζα ή η ύποπτη περιοχή) και η βιοψία με βελόνα (αφαιρείται δείγμα του ιστού ή υγρό). Όταν χρησιμοποιείται λεπτή βελόνα, ονομάζεται παρακέντηση δια λεπτής βελόνης.

Βιοψία λεμφαδένα φρουρού: Αφαίρεση και εξέταση του λεμφαδένα φρουρού στον οποίο είναι πιθανό να έχουν επεκταθεί τα καρκινικά κύτταρα.

Διηθητικός καρκίνος: Ο καρκίνος που έχει επεκταθεί από το στρώμα του ιστού στον οποίο αναπτύχθηκε σε γειτονικούς υγιείς ιστούς.

Θετικοί οιστρογονικοί υποδοχείς (ER+): Κύτταρα που έχουν έναν πρωτεϊνικό υποδοχέα που συνδέεται με την ορμόνη οιστραδιόλη. Τα καρκινικά κύτταρα που έχουν θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς μπορεί να χρειάζονται οιστρογόνα για να μεγαλώσουν. Η ανάπτυξή τους σταματάει ή πεθαίνουν όταν αντιμετωπίζονται με ουσίες που αναστέλλουν τη σύνδεση και τη δράση των οιστρογόνων.

Θετικοί προγεστερονικοί υποδοχείς (PR+): Κύτταρα που έχουν μια πρωτεΐνη στην οποία μπορεί να προσδεθεί η ορμόνη προγεστερόνη. Τα καρκινικά κύτταρα που έχουν θετικούς προγεστερονικούς υποδοχείς χρειάζονται προγεστερόνη για να αναπτυχθούν και συνήθως αναστέλλεται αυτή η λειτουργία όταν η ασθενής λαμβάνει φάρμακα που εμποδίζουν τη σύνδεση της προγεστερόνης.

Ιστολογικός τύπος: Ταξινόμηση του όγκου με βάση τα χαρακτηριστικά των κυττάρων του και άλλων δομών που παρατηρούνται στο μικροσκόπιο.

Ιστοπαθολογία: Μελέτη ιστού και κυττάρων που αφαιρούνται με τη βιοψία ή το χειρουργείο. Η μελέτη αυτή καθιστά δυνατή την τελική διάγνωση της νόσου. Τα χειρουργικά παρασκευάσματα και οι βιοψίες εξετάζονται από Παθολογοανατόμο.

Καλοήθης όγκος: Οι καλοήθεις όγκοι δεν είναι καρκινικοί, μπορεί να μεγαλώνουν, δεν επεκτείνονται όμως σε άλλα σημεία του σώματος.

Καρκινικοί δείκτες:  Ονομάζονται οι πρωτεΐνες που παράγονται από τα καρκινικά κύτταρα ή από υγιή κύτταρα, ως απάντηση στην παρουσία όγκου στον οργανισμό. Βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε ιστούς και βιολογικά υγρά ασθενών με νεοπλασματική νόσο.  Μπορούν να μετρηθούν ποσοτικά, παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με τη διάγνωση, την πρόγνωση και την παρακολούθηση της θεραπευτικής αγωγής της νόσου.

Κλινική εξέταση: Εξέταση του σώματος για να διαπιστωθούν τα κλινικά σημεία της νόσου.

Λεμφαδένες: Συστατικά του λεμφικού συστήματος του οργανισμού. Πρόκειται για μια στρογγυλή μάζα λεμφικού ιστού, που περιβάλλεται από συνδετικό ιστό και φιλτράρουν υγρά, που κυκλοφορούν στο σώμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, σταθμοί συλλογής ξένων σωμάτων, όπως βακτηρίων ιών ή καρκινικών κυττάρων.  

Λεμφοίδημα: Οίδημα ενός τμήματος του σώματος, όταν επιπλέον λεμφικό υγρό συγκεντρώνεται στους ιστούς. Μπορεί να συμβεί στο χέρι ή το πόδι, αν τα λεμφαγγεία είναι αποφραγμένα, κατεστραμμένα ή έχουν αφαιρεθεί με χειρουργείο.

Μαγνητική τομογραφία (MRI): Απεικονιστική τεχνική που χρησιμοποιείται στην ιατρική.

Μαλακός ιστός: Μύες, λίπος, ινώδεις ιστοί, αιμοφόρα αγγεία, ή άλλοι συνδετικοί ιστοί του σώματος.

Μαστογραφία: Ακτινολογική διαγνωστική εξέταση που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση καρκίνου του μαστού. Χρησιμοποιείται σχετικά μικρή δόση ακτίνων Χ και με τη βοήθεια υπολογιστή δημιουργείται μία εικόνα του μαστού, ώστε για να διερευνηθούν πιθανές παθολογικές αλλοιώσεις του μαστού.

Μασχαλιαίος λεμφαδενικός καθαρισμός: Χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των λεμφαδένων που βρίσκονται στη μασχάλη. Βοηθά στη σταδιοποίηση καθώς και παρέχει αποτελεσματική τοπική θεραπεία σε ασθενείς όπου τα καρκινικά κύτταρα έχουν κάνει μετάσταση σε αυτούς τους λεμφαδένες.

Μετάσταση: Επέκταση του καρκίνου από ένα μέρος του σώματος σε ένα άλλο κατά συνέχεια ιστού, αιματογενώς ή λεμφογενώς.

Μίτωση: Διαδικασία διχοτόμησης του κυτταρικού πυρήνα στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Επιτρέπει την ανάπτυξη του οργανισμού και την αντικατάσταση κυττάρων.  Ένα μητρικό κύτταρο διαιρείται για να δημιουργήσει δύο θυγατρικά κύτταρα. Κάθε θυγατρικό κύτταρο παίρνει ένα πλήρες σύνολο χρωμοσωμάτων από το μητρικό κύτταρο.

Ορμονικός υποδοχέας: Κυτταρική πρωτεΐνη, συνδέεται με μια συγκεκριμένη ορμόνη. Ο ορμονικός υποδοχέας μπορεί να είναι στην επιφάνεια ή το εσωτερικού του κυττάρου.

Ορμονοθεραπεία: Η πρώτη στοχευμένη θεραπεία ενάντια του καρκίνου του μαστού. Mια μορφή αντινεοπλασματικής (αντικαρκινικής) θεραπείας που χορηγείται με επιτυχία στα ορμονο-ευαίσθητα κακοήθη νεοπλάσματα, όπως είναι ο καρκίνος του μαστού. Η ορμονοθεραπεία αναστέλλει την έκκριση ορμονών ή εμποδίζει τη δράση τους δυσχεραίνοντας έτσι την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.

Προ-εγχειρητική θεραπεία: Δίνεται αρχικά πριν από το χειρουργείο για να συρρικνώσει έναν όγκο. Μπορεί να είναι χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, στοχευμένες θεραπείες ή και συνδυασμός των ανωτέρω.

Πρωτεΐνη: Απαραίτητο θρεπτικό συστατικό που αποτελείται από αμινοξέα. Οι πρωτεΐνες είναι υπεύθυνες για τη μεταφορά και επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων, για χημικές αλλαγές καθώς και για τη διατήρηση της δομής των κυττάρων.

Σπινθηρογράφημα: . Διαγνωστική εξέταση που γίνεται στο εργαστήριο της Πυρηνικής Ιατρικής. Πρόκειται για απεικονιστική εξέταση οστών.  Ένα ειδικό ραδιενεργό φάρμακο χορηγείται ενδοφλέβια. Μία ειδική κάμερα τοποθετείται στην περιοχή όπου βρίσκεται το υπό εξέταση όργανο. Η κάμερα λαμβάνει σήματα από την παρουσία του ραδιενεργού φαρμάκου. Μέσω ενός υπολογιστή, γίνεται η κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να βγει το αποτέλεσμα της εξέτασης. Το σπινθηρογράφημα χρησιμοποιείται για τη διάγνωση, σταδιοποίηση ή και παρακολούθηση της νόσου.

Σταδιοποίηση: Σειρά εξετάσεων για να διαπιστωθεί η έκταση του καρκίνου στον οργανισμό, αν η νόσος έχει επεκταθεί από το αρχικό σημείο σε άλλα μέρη του σώματος. Το στάδιο της νόσου καθορίζεται σύμφωνα με την ταξινόμηση κατά TNM (American Joint Committee, 1992), κατά την οποία ο καρκίνος του μαστού σταδιοποιείται ανάλογα με το μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου (Τ), την προσβολή των σύστοιχων μασχαλιαίων λεμφαδένων (N) και την παρουσία ή όχι μεταστάσεων (Μ).

Στοχευμένες θεραπείες: Θεραπείες που στοχεύουν συγκεκριμένα μόρια-στόχους των καρκινικών κυττάρων. Πρόκειται για μια νέα, πολλά υποσχόμενη γενιά θεραπειών κατά του καρκίνου που οδηγεί στην εξατομικευμένη θεραπεία, αφού γνωρίζουμε πια πως ο καρκίνος είναι η νόσος με τα πολλά πρόσωπα.

Υπερηχογράφημα: Εξέταση κατά την οποία, με ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας, δημιουργείται απεικόνιση διαφόρων οργάνων του σώματος. Ο όρος υπέρηχος υποδηλώνει ήχο υψηλής συχνότητας που δεν είναι αντιληπτός  από το ανθρώπινο αυτί. Η κεφαλή του υπερήχου, ο ηχοβολέας, εκπέμπει ήχους και συλλέγει την αντανάκλασή τους από το εσωτερικό του σώματος. Το υπερηχογράφημα διαφέρει από τις άλλες απεικονιστικές μεθόδους όπως η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία, το σπινθηρογράφημα και γενικώς οι διαγνωστικές εξετάσεις με ισότοπα.

Υποτροπή (υποτροπιάζων καρκίνος): Επανεμφάνιση του καρκίνου μετά από περίοδο κατά την οποία δεν μπορούσε να εντοπιστεί. Ο καρκίνος μπορεί να επανεμφανιστεί στο ίδιο σημείο με τον αρχικό όγκο ή σε άλλο σημείο του σώματος.

Χημειοθεραπεία: Θεραπεία με φάρμακα, κατά του καρκίνου. Χρησιμοποιείται με στόχο να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα ή και να περιορίσει την ανάπτυξή τους. Τα φάρμακα χορηγούνται στον ασθενή ενδοφλεβίως, αλλά μπορεί να χορηγηθούν και από το στόμα.

Ψηλάφηση - Αυτοεξέταση: Μέθοδος εξέτασης του στήθους με τα δάχτυλα. Η ψηλάφηση και η αυτοεξέταση του στήθους πρέπει να γίνεται από όλες τις γυναίκες, αφού πρώτα έχουν εκπαιδευτεί, χωρίς όμως να παραλείπεται η κλινική εξέταση από ειδικό γιατρό. Αν μια γυναίκα αισθανθεί ή πιάσει κάτι περίεργο πρέπει αμέσως να απευθυνθεί στον γιατρό της.

ΗΕR 2-Διαμεμβρανική πρωτεΐνη: Υποδοχέας αυξητικών παραγόντων, που η ενεργοποίηση του μεταβιβάζει σήματα στο εσωτερικό των κυττάρων και δίνει εντολές για την ανάπτυξη, τον πολλαπλασιασμό και την επιβίωση των κυττάρων. Εκφράζεται στο 15-20% των καρκινικών κυττάρων του μαστού. Η έντονη παρουσία των υποδοχέων αυτών μπορεί να μετρηθεί εργαστηριακά με διάφορους τρόπους, προσδιορίζοντάς τους έτσι το χαρακτηριστικό του her 2 θετικού (όπου το her 2 εκφράζεται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων) και her 2 αρνητικού καρκίνου του μαστού.